نام فردوسی

یکی از مواردی که در زندگانی فردوسی، اختلافات زیادی در منابع در مورد آن وجود دارد، نام او و پدرش است. 
فردوسی در شاهنامه نه به نام خودش و نه نام پدرش اشاره ایی نمی‌کند و درباره اجداد او هیچ چیزی نمی دانیم و خوده شاعر هم اشاره مستقیمی به تاریخچه خانوادگی خود نمی کند ولی این روشن است که از تبار دهقانان بوده است و این مسئله از اهداف و دلایل او برای سرایش شاهنامه معلوم می کردد
زندگانی تحلیلی فردوسی، شاپور شهبازی، ترجمه هایده مشایخ، نشر هرمس، 1400،ص32 
و بنا به نقل منابع نام های احمد، منصور، محمد و حسن برای خوده فردوسی و نام های احمد، منصور، علی اسحاق، برای پدرش نقل شده است که گزیده ایی از برخی از این منابع بیان می شود:
دیباچه قدیم شاهنامه: ابوالقاسم احمد الفردوسی

(سرچشمه های فردوسی شناسی، ص157)

قدیمی ترین بخش از مقدمه قدیم شاهنامه(مربوط به اواخر قرن پنجم یا اوایل قرن ششم): 
ابوالقاسم منصور الفردوسی

(فردوسی و شاهنامه، محیط طباطبائی، ص18)

عجایب‌المخلوقات و غرایب‌ الموجودات، نوشتهٔ محمد بن محمود بن احمد طوسی (همدانی).تالیف میان سال‌های ۵۵۱-۵۶۲ ق : حسن فردوسی

(عجایت المخلوقات، به اهتمام منوچهر ستوده، ص246)
حمد الله مستوفی در تاریخ گزیده (نوشته به سال 730ق) : ابوالقاسم حسن بن علی الطوسی
(تاریخ برگزیده، نسخه نشر الکترونیک بهمن انصاری، ص743)
دولتشاه سمرقندی( ۸۴۲-۹۰۰ ق) در تذکرة الشعرا: حسن بن اسحاق بن شرفشاه

(تذکر الشعرا، تصحیح ادوارد براون، انتشارات اساطیر، 1382،صفحه50)
فتح‌بن علی بن محمد اصفهانی(بنداری) که شاهنامه را در سال 620ق به عربی ترجمه کرده است. از فردوسی  به  صورت: الامیر الحکیم ابوالقاسم منصور بن الحسن الفردوسی الطوسی یاد کرده است.

غیاث‌الدین خواندمیر، تاریخ‌ نگار قرن دهم هجری در حبیب السیر فی اخبار افراد البشر: و هو ابوالقاسم حسن بن علی
فردوسی و شاهنامه، مجموعه مقالات محیط طباطبایی، انتشارات امیر کبیر، تهران 1369ش، ص19

محققین و شاهنامه پژوهانی مانند دکتر جلال خالقی مطلق(فردوسی، ترجمه سجاد آیدنلو،ص178، مندرج در فصل نامه انجمن، 1386، شماره 25) 
و دکتر شاپور شهبازی(زندگانی تحلیلی فردوسی، شاپور شهبازی، ترجمه هایده مشایخ، نشر هرمس، 1400،ص32)
 و استاد محیط طباطبائی(فردوسی و شاهنامه، مجموعه مقالات محیط طباطبایی، انتشارات امیر کبیر، تهران 1369ش، ص21و 22) 
از بین نام های نقل شده، نقل بنداری در ترجمه عربی شاهنامه (منصور بن حسن) را معتبر تر دانسته اند، هر چند آن چیزی که در اکثر منابع آمده است و درست تر می نماید نامِ حسن برای خوده فردوسی است ( در مورد نام پدر منابع متغیر اند)
استاد علی ابوالحسنی(منذر) نامِ (منصور حسن بن علی فردوسی ) را طبق منابع مناسب تر می داند و ضمن نقد سخن استاد طباطبائی در انتخاب نام منصور بن الحسن ادله ایی را بر سخن خود ارائه می‌دهد
بوسه بر خاک پی حیدر،علی ابوالحسنی، ناشر سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، 1394ش، چاپ سوم، ص837 تا 845

فردوسی شیعه است(16)

دکتر منوچهر مرتضوی، ادیب، نویسنده، پژوهشگر و حافظ شناس برجسته معاصر:

...مسلما فردوسی به عنوان یک مسلمان راستین و ثناگوی پیغمبر و حیدر نمی توانسته درباره استیلای تازیان بر ایران و توجیه این واقعه تاریخی نظر روشن مشخصی داشته باشد...

فردوسی و شاهنامه،47_48

ایشان همچنین در مورد تمایز میان اسلام و اعراب در کلام فردوسی می نویسد:

غلبه تازیان،که مفهوم و اثری کاملا متفاوت با مسأله کیش اسلام در اذهان ایرانیان داشته تا حد امکان و آگاهانه و غالبأ ناخوداگاه در شاهنامه مطرح شده و از استیلای اژدهاک تازی تا رستم هرمزد سپهسالار ایران در پایان شاهنامه،و بعضی اشارات دیگر چیرگی خود را بر روح و احساسات سخنور بزرگ طوس نشان می دهد.

فردوسی و شاهنامه،ص50

فردوسی شیعه است(15)

دانشنامه ایرانیکا بزرگترین دانشنامه ایرانشناسی در جهان و تحت حمایت بنیاد علوم انسانی آمریکا پیرامون عقیده دینی فردوسی مینویسد:

فردوسی مسلمان شیعه بود و این از خود شاهنامه پیداست.

https://www.iranicaonline.org/articles/ferdowsi-i

فردوسی شیعه است(14)

آرتور کریستن سن، ایران شناس و پژوهشگر معروف دانمارکی:

سلطان محمود که شاهنامه را در سال 401ق،فردوسی به نام او کرده بود، تُرکی بود جاهل و متعصب، او شمشیر به دست به دنبال رافضیان و شیعیان و معتزله و صنوف دیگر ملحدان می گشت، فردوسی گذشته از گرایش نهانی که به آیین تشیع داشت، روح آزادگی و پرهیزگاری دور از تعصبش او را رنجه می ساخت. 

 فردوسی و حماسهٔ ملی، آرتور کریستن سن، ترجمه مسعود رجب نیا، مندرج در  سیمرغ، آبان1355، شماره 3، ص39

فردوسی شیعه است(13)

دکتر صادق رضا زاده شفق ادیب، محقق و مترجم ایرانی:
فردوسی نسبت به ادیان خضوع و احترام داشته و نه تنها پیامبران ادیان را با ادب نام می برد بلکه روحانیان هر دین را هم احترام می گذارد
توان گفت کیش او اسلام است، توحید خدا و تصدیق نبوت حضرت محمد(ص) و نعت صحابه خاصه حضرت علی را کرده و به جاویدان بودن روان و وجود روزشمار و راست بودن آن سرای اشارات نموده است
تمایلات شیعی او نیز از نعت و خاصه از هجویه پیداست و عروضی سمرقندی هم اشاره بدان نموده است

فرهنگ شاهنامه، با شرح حال فردوسی و ملاحظاتی در باب شاهنامه، تهران، مجمع ناشر کتاب،1320، ص42

فردوسی شیعه است(12)

دکتر هرمز میلانیان زبان شناس و استاد زبان‌شناسی دانشگاه تهران
سرانجام‌ فردوسی در مرحله سوم از گفتار آغازین خود، که در سطوح ملموس تری از انتزاع فلسفی قرار دارد به ستایش پیغمبر و یارانش می پردازد و بر شیعه بودن خود _به مفهوم قرون چهارم و پنجم هجری_ آن هم بدون تعصب و با یادآوری تمام خلافای راشدین تاکید می نهد

بینش فلسفی و اخلاقی فردوسی، مندرج در تن پهلوان و روان خردمند، ویراسته شاهرخ مسکوب، انتشارات طرح نو، تهران 1381،ص 109